In 'Bittere bloemen', de tiende roman van schrijver Jeroen Brouwers, maakt een 81-jarige man tegen zijn zin een cruise over de Middellandse Zee. Het voorbije leven was allerminst zonder succes, maar wat eraan ontbrak heeft zijn vereenzaamde nadagen bepaald. Een deel van zijn jeugd bracht Jeroen Brouwers door in Japanse interneringskampen in voormalig Nederlands-Indië. Na de oorlog verhuisde hij naar Nederland, waar hij zijn volledige puberteit op kostscholen doorbracht. De moeilijke omstandigheden waarin hij opgroeide, verwerkte Brouwers in romans als Bezonken rood en Het verzonkene. Voor zijn deels autobiografische oeuvre ontving Brouwers een groot aantal literaire prijzen. Nu hij de zeventig is gepasseerd, loopt Brouwers tegen problemen van een geheel andere aard aan. Ook deze blijkt hij probleemloos in literatuur te kunnen omzetten. In Brouwers’ tiende en nieuwste roman, Bittere bloemen, beschrijft hij de lichamelijke aftakeling van een man op leeftijd.
Bittere bloemen is het verhaal van de eenentachtigjarige Julius Hammer, ex-rechter, ex-politicus en ex-schrijver. Zijn dochter maakt zich zorgen om zijn geestelijke en lichamelijke gesteldheid en regelt daarom een vakantie op een cruiseschip voor de oude en humeurige Hammer. Op dat schip botst hij op een oud-leerlinge uit zijn schrijfklasje: de jonge Pearlene, op wie hij twintig jaar eerder verliefd werd. Deze ontmoeting doet zijn gevoelens voor haar opnieuw ontluiken, ‘als bittere bloemen’. Hammers liefde voor Pearlene brengt de oude man weer helemaal tot leven.
Hoe is Bittere bloemen tot stand gekomen? “Ik zag een tafereel van een oude man die voorover in een zwembad valt en verdrinkt,” zegt Brouwers. Deze gebeurtenis was het uitgangspunt waaromheen hij vervolgens de volledige roman construeerde. De roman start met Hammer die na een herseninfarct voorover in de sneeuw valt. De lezer vindt hem even later terug in een lade in het mortuarium van het ziekenhuis. Die la is als het ware Hammers sterfbed; het is de plaats waar hij zijn hele leven aan zich voorbij ziet trekken. Deze herinneringen vormen de inhoud van de rest van het boek.
Bittere bloemen is vooral een verhaal over de ontluistering van het ouder worden. Brouwers verwerkte veel symboliek in de roman. “Dat schip, daar heb ik een cruiseschip van gemaakt, maar dat is natuurlijk het schip van Charon. En het allerlaatste wat die man zich herinnert, is dat meisje.” Aan het einde van de roman lijkt het alsof Hammer opnieuw aan een herseninfarct overlijdt. Ditmaal valt hij in het zwembad; het tafereel dat Brouwers van meet af aan voor zich zag. Brouwers: “De sneeuw van het begin van het boek, die witte vlakte, komt terug in dat zwembad. Dat is schuim dat zich op het water heeft gevormd, en daar valt hij opnieuw in. Dat is de compositie.”
Is Bittere bloemen een autobiografisch werk? Brouwers herkent zich slechts gedeeltelijk in Julius Hammer. “De geest is nog fleurig, ik bloei nog aan alle kanten, maar het lichaam verraadt je,” aldus Brouwers. Hij is niet de enige die door zijn eigen lichamen wordt verraden; dit verraad overkomt ook Hammer. Hij heeft in zijn leven enorm veel kennis en wijsheid opgedaan, is erudiet en intellectueel en weet precies wat er om hem heen gebeurt, maar aan zijn lichamelijke problemen weet hij desondanks niet te ontkomen. In zekere zin vecht Hammer tegen de dood.
Brouwers zei ooit in een interview dat zijn boeken bedoeld zijn om een spoor achter te laten, zodat er hopelijk iets van hem zal achterblijven in deze wereld. Die strijd tegen de vergetelheid gaf hij echter op toen hij zag hoe auteurs als W.F. Hermans en Gerard Reve na hun overlijden steeds meer vergeten raakten. Brouwers: “Je beseft dat je niet overblijft. Misschien in een handboek, ooit, in de vorm van een voetnoot. Het ligt voor de hand dat een schrijver maar hoeft te sterven en dat zijn oeuvre dan ook weg is.
Bron: VPRO
Geert Mak En Wessel Te Gussinklo
Carolina Lo Galbo spreekt met Geert Mak over zijn schrijverschap en over zijn boek 'Grote verwachtingen. In Europa 1919-2019'. Geert Mak duidt de recente geschiedenis ...
29-12-2019
VPRO
Josephine Rombouts En A.h.j.dautzenberg
Tjitske Mussche spreekt met Josephine Rombouts over haar boek 'Terug naar Cliffrock Castle. Belevenissen op een Schots kasteel'. De Nederlandse Josephine Rombouts klim ...
22-12-2019
VPRO
Chrétien Breukers En Paul Verhaeghe
Carolina Lo Galbo spreekt met Chrétien Breukers over zijn roman 'En in de nacht een riem'. Thomas Meerman ligt met koorts in bed, en denkt na en droomt over zij ...
15-12-2019
VPRO
Ronald Giphart En Pieter Boskma
Tjitske Mussche spreekt met Ronald Giphart over zijn roman 'Alle tijd'. Toen zes mannen begin jaren negentig besloten een bierbrouwerij te beginnen in een werfkelder i ...
08-12-2019
VPRO
Arthur Japin En Alies Pegtel
Carolina Lo Galbo spreekt met Arthur Japin over 'Geluk, een geheimtaal. Dagboeken 2008-2018'. Deze jaren in Japins leven worden bepaald door een langdurige depressie. ...
01-12-2019
VPRO
Miriam Guensberg En Kees Van Beijnum
Tjitske Mussche spreekt met Miriam Guensberg over haar boek 'Held zonder Vaderland. Mijn vader: Pools, Joods en bevrijder'. Guensberg duikt in het bewogen leven van ha ...
24-11-2019
VPRO
H.c. Ten Berge En Alma Mathijsen
Carolina Lo Galbo spreekt met dichter, prozaschrijver en vertaler H.C. ten Berge over zijn publicaties 'Notities van Nemo, verhalen en novellen' en 'De beproeving ...
17-11-2019
VPRO
Stephan Enter En Coco Schrijber
Tjitske Mussche spreekt met Stephan Enter over zijn boek 'Pastorale'. Een verhaal over een eerste, onmogelijke en onhandige verliefdheid en een poging het geluk van de ...
10-11-2019
VPRO
Henk Blanken En Frank Westerman
Carolina Lo Galbo spreekt met Frank Westerman over zijn boek 'De wereld volgens Darp. De nagalm van de Koude Oorlog sinds de val van de Muur'. Westermans ontmoetingen ...
03-11-2019
VPRO
Zvezdana Vukojevic En Pete Wu
Tjitske Mussche spreekt met Zvezdana Vukojevic over haar boek 'Op zoek naar Karadzic. Een oorlogsmisdadiger met vele gezichten'. Vukojevic sprak vriend en vijand van d ...
27-10-2019
VPRO
Tommy Wieringa
Schrijver Tommy Wieringa, o.a. bekend van 'Joe Speedboot', 'Caesarion' en 'Dit zijn de namen', vertelt over zijn nieuwste boek 'Honorair Kozak ...
27-12-2015
VPRO
Wim Kayzer, Pauline Micheels
Wim Kayzer vertelt over zijn nieuwste roman De laatste tafel. Historica Pauline Micheels belicht in haar nieuwste boek Vandaag, op nuchtere en indringende wijze het leven in doo ...
16-03-2014
VPRO
Paul Damen, Jurriaan Benschop
Jeroen van Kan ontvangt Paul Damen over zijn 'Bloemen van het kwaad. Gedichten van dictators'. 'Een rozenknopje gaf zich bloot, reikte uit naar 't violet...& ...
03-07-2016
VPRO
Boeken 2009
Historicus Eric Mecking spreekt over de nieuwe editie van zijn boek
08-02-2009
VPRO
Boeken 2012
Onderzoeksjournalist Frank van Kolfschooten beschrijft in zijn boek
23-12-2012
VPRO
Philip Huff En Wessel Te Gussinklo
Schrijver Philip Huff (1984) vertelt over zijn laatste roman 'Boek van de doden', over Felix Post. Nog net geen dertig, dwaalt deze man de week vòòr Kers ...
16-11-2014
VPRO
Moreel Esperanto
Een gesprek met rechtsfilosoof Paul Cliteur over zijn nieuwe boek, Moreel Esperanto. Wim Brands in gesprek een gesprek met rechtsfilosoof Paul Cliteur over
11-02-2007
VPRO
Walter Van Den Berg & Rob Bijlsma En Machiel Bosch
Walter van den Berg schreef over een stiefvader het indrukwekkende
22-12-2013
VPRO
Vincent Plast Op De Grond
prof dr Wagenaar is hoogleraar psychologische functieleer en verwierf grote bekendheid door zijn optreden als getuige-deskundige in rechtszaken op het gebied van de menselijke w ...
07-05-2006
VPRO
Radna Fabias En Luuc Kooijmans
Jeroen van Kan spreekt met Radna Fabias (1983) over haar dichtbundel 'Habitus'. Fabias schrijft bepaald geen verstilde poëzie. In haar bundel vraagt een vrouw zic ...
13-05-2018
VPRO